ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները

Դժնիկավորների ընտանիքի տերեւաթափ ծառ է, երբեմն աճում է որպես թուփ: Ճյուղերի անկյունավոր բեկվածքներում աճում են 2-ական սուր, ամուր, մինչեւ 3 սմ երկարությամբ փշեր: Տերեւները  կաշվեկերպ են, փայլուն, մուգ կանաչավուն, երկարավուն, մանր ատամնաեզր, գրեթե նստադիր: Ծաղիկներն աստղաձեւ են՝ 3-4մմ տրամագծով խիտ ծաղկափթթություններում: Ծաղկում է հունիս-հուլիսին: Պտուղներն օվալաձեւ, գնդաձեւ կամ տանձանման են, զմուռսակարմրավուն կամ մուգ դարչնագույն, փայլուն: Պտղաբերում է սեպտեմբեր-հոկտեմբերին՝ կախված կլիմայական պայմաններից: Հայրենիքը ստույգ հայտնի չէ, տարածված է Միջերկրական ծովի ափերին, Փոքր Ասիայից մինչեւ Ճապոնիա:                                     

ՀՀ բնական պայմաններում հանդիպում է հյուսիսարեւելյան ու կենտրոնական մարզերում, Վայքում, ստորին լեռնային գոտում՝ մինչեւ 1000 մ բարձրության վրա, չոր, քարքարոտ թեքություններում (Լ.Վ. Հարությունյան, «Քո շրջապատի ծառերը»,1983):

Ունաբին  բազմանում է սերմերով, արմատային մացառներով եւ անդալիսով: Մշակվում է որպես պտղատու տեսակ: Համեղ ու սննդարար պտուղները, դրանց կորիզը եւ ծառի տերեւներն ունեն բազմաթիվ բուժիչ հատկություններ:

ՋՂԱՑՆՑՈւՄ

2011թ. Մ. Պահուջան ուսումնասիրել է սպիրտային մզվածքի ազդեցությունն առնետների վրա, էպիլեպտիկ նոպայի դեպքում (Epilepsy Behav.): Պարզվել է, որ ունաբից  ստացված պատրաստուկի 1գ/1կգ (մարմնի զանգված) չափաբաժինը  հավասարազոր է 300մգ/կգ վալպրոատին:

 ԿՈԳՆԻՏԻՎ ՖՈւՆԿՑԻԱ

 2011թ. Ի. Հվանգը պարզել է, որ ունաբի մեթանոլային մզվածքը նպաստում է նեյրոնների թվի ավելացմանն ուղեղի գալարների ոլորների դենդրիտներում (J. Med Food): Միաժամանակ աճել է դենդրիտների թիվը: Կարեւոր է իմանալ, որ դենդրիտների քանակը նվազում է տարիքի հետ:     

ՆԵՅՐՈՊԱՇՏՊԱՆԻՉ ՀԱՏԿՈւԹՅՈւՆ

Այլ ուսումնասիրողներ՝Քու Յու (J. Med Food, 2011), Չ. Շու (Acta Pharmacol Sin, 2001), Ջ. Փարք (J. Ethmopharmacol, 2004) հետազոտել են մեթանոլային մզվածքի ազդեցությունը իշեմիայի դեպքում: Պարզվել է, որ ունաբի պատրաստուկը պաշտպանում է նեյրոնները: Հավանաբար առավել ակտիվ է բույսին բնորոշ եռատերպեն յույուբոզիդ  A-ն, որը կանխարգելում է կալցիումի անցումը գլուտամիներգիկ նեյրոնի մեջ:

ՔՆԱԲԵՐ ՀԱՏԿՈւԹՅՈւՆ

Չինական ավանդական բժշկության ցանկում ունաբին անվանվում է Սուան Ցզաո Ժեն ու լայնորեն կիրառվում է անքնության պատճառները վերացնելու համար: Սերմի սպիրտային մզվածքը չի նվազեցնում նիրհի վիճակի շրջանը, սակայն երկարացնում է քնի ժամանակը: 2007թ,-ին Ջ. Ջիանգը հրապարակել է տեղեկատվություն (Nat Prod Res), որ ունաբիում պարունակվող փրփրանյութերն ուժեղացնում են քնաբեր դեղորայքի ազդեցությունը: Կարեւոր է իմանալ: Առողջության համար վտանգավոր քնաբեր դեղորայք ֆենոբարբիտալի կիրառման պարագայում ունաբին արդեն ունեցել է վճռորոշ ազդեցություն: Դեղորայքը դրական ազդեցություն է ունեցել փորձարկման ենթարկված հիվանդների 20%-ի վրա, այնինչ ունաբի փրփրանյութերը՝ 90%, իսկ ֆլավոնները՝ 70%-ի վրա: Ապացուցված է, որ ունաբի ֆլավոնները  խթանում  են  տրիպտոֆան-5 հիդրոտրիպտոֆան–սերոտոնին-մելատոնին փոխակերպման բնականոն ընթացքը: Մելատոնինը երբեմն անվանում են «քնի հորմոն», այն առկա է նաեւ կենդանիների օրգանիզմում ու բույսերում:

ՓՈՐԿԱՊՈւԹՅՈւՆ

Չինական բժշկությունն օգտագործում է ունաբի պտղի եփուկը. 50գ պտուղը եփում են  500մլ ջրի մեջ: Ջ. Գրայդերը (Am. J. Physiol., 2007) ու Տ. Նաֆտալը (Digestion, 2008) կարծում են, որ ունաբիում պարունակվող ածխաջրերն ակտիվացնում են աղիների պերիստալտիկան ու կղանքի հեռացումը օրգանիզմից: Քրոնիկ փորկապությամբ տառապող հիվանդների 84%-ի կյանքի որակը զգալիորեն աճել է:

ԱԹԵՐՈՍԿԼԵՐՈԶ

Պտղում ու սերմում պարունակվող օլեանոլի, պոմոլի ու պոմոնի թթուները կանխարգելում են փրփրանման ցանցի առաջացումը երակների պատի վրա ու պահպանում մակրոֆագերը (իմունային բջիջներ են): Նման կերպ է ազդում նաեւ ռազիանի (հոռոմ սամիթի) պտուղը: Այս մթերքներն ունեն ճարպերն այրող ազդեցություն:

ՀԱԿԱԲՈՐԲՈՔԱՅԻՆ ԱԶԴԵՑՈւԹՅՈւՆ

Ունաբի սերմից ստացված եթերային յուղի (1-10%) մզվածքը բուժում է մաշկի բորբոքումները: Նույնքան ազդեցիկ է, որքան 1%-անոց հիդրոկորտիզոնը: Եթերային յուղի 1-10%-ը՝ լոսյոնի   մեջ, նպաստում է մազերի աճին  (J. Yoon. Food Chen Toxicol, 2000): Սպիրտային (42%-անոց)  մզվածքի՝ 100, 200 ու 400 մգ/կգ  չափաքանակները  կիրառվել են փորձարկման  ենթարկված առնետների  ոտնաթաթերի այտուցի ու գրանուլեմայի բուժման համար (R.Coyal et al. J. Nat Med, 2011): Ունաբին արագացնում է բուժման ընթացքը:

ՈՉ ՍՊԵՑԻՖԻԿ ԻՄՈւՆԻՏԵՏ

Վերլուծական հոդվածի հեղինակը չի նշում տվյալ հետազոտության սկզբնաղբյուրը: Թիմուսի ու գրգռվածության ինդեքսների չափման միջոցով պարզվել է. ունաբիից առանձնացված բարդ շաքարները կարող են համագործակցել իմունային համակարգի հետ: Լաբորատոր պայմաններում փորձարկման ենթարկված մկների մոտ արձանագրվել է սպլենոցիտների ու մակրոֆագների թվաքանակի աճ: Պետք է կարեւորել մանոզա բարդ շաքարի դերը, որի քանակությունն ունաբիում՝ 46-134մգ /100գ համատեղելի է գետնախնձորի հետ՝ 100մգ /100գ (տե՛ս, Ջ. ՍԱՀԱԿՅԱՆ, «Գետնախնձորի բուժիչ հատկությունները դեռեւս բացահայտված չեն», Med.Practic):

ՈւՆԱԲԻ ՈՒ ԿԱՆԱՉ ԹԵՅԻ ՓՈԽԱԶԴԵՑՈւԹՅՈւՆԸ

Կանաչ թեյի կատեխիններն ուժեղացնում են ունաբիի ցիտոտոքսիկ ազդեցությունը: Ունաբին նվազեցրել է լյարդի կարցինոմայի HepG2 բջիջների կենսունակությունը մինչեւ 80%, իսկ կանաչ թեյի հետ համատեղ՝ 60%: Երկու դեպքում էլ չի նկատվել առողջ բջիջների նվազում:

HKBM՝ ԻՄՈւՆԱԽԹԱՆԻՉ ՄԻՋՈՑ

Չինական  ավանդական բժշկությունն օգտագործում է որպես իմունախթանիչ հետեւյալ բույսերի խառնուրդը՝ ունաբիի պտուղ, սոյա, մարդարմատ սովորական, կիտրոնաթուփ չինական (5համ ունեցող հատապտուղ), ալոճենու պտուղ: Հետազոտությունը հաստատել է խառնուրդի իմունախթանիչ ազդեցությունը (M.Gupta et al. Phytother Res, 2006):

ՀԱԿԱԲԵՂՄՆԱՎՈՐԻՉ ԱԶԴԵՑՈւԹՅՈւՆ

Ունաբին կիրառվում է որպես հղիությունը կանխարգելող միջոց: Ըստ նախնական տվյալների, բույսից առանձնացված ֆենոլների ու պոլիֆենոլների մզվածքը կարող է կիրառվել որպես ազդեցիկ հակաբեղմնավորիչ միջոց: Ունաբիի մեջ պարունակվող ցինկը՝ 1.38 մգ/100գ ի զորու չէ շրջափակել ձվարանի զանգվածի նվազումն ու էսթրոգենների փոխանակման բնականոն ընթացքի ճնշումը, որն առաջացնում է վերոգրյալ մզվածքը:

ԴԵՂԱՏՈՄՍԵՐ

Ունաբենու բոլոր մասերը կիրառվում են ժողովրդական բժշկության մեջ: Տերեւի, պտղի, կորիզի քիմիական  բաղադրությունը  բավականաչափ լավ է ուսումնասիրվել՝ հատկապես վերջին տարիներին (2001-2011): Տերեւները  պարունակում են զգալի քանակությամբ ռուտին (կվերցետին-3-0-ռուտինոզիդ)՝ 1578-3274մգ/100գ: Հետաքրքիր է իմանալ, որ տերեւը ծամելիս մարդը չի ընկալում քաղցր ու դառը համերը: Տերեւն ունի խորխաբեր ազդեցություն, կարգավորում է զարկերակային ճնշումը, խոլեսթերինի մակարդակը, սրտի ռիթմերը:                             

Եփուկ. -2 թ.գ. չոր տերեւը 1 ժամ թրմեք 200մլ եռջրում, քամեք: Խմեք 60-ական  մլ՝ օրը 3 անգամ:

Քսուք. -Ունաբի թարմ տերեւներն աղացեք, լցրեք ձիթապտղի յուղի մեջ (1:5), խառնեք, 5 րոպե եփեք եռացող ջրային բաղնիքի վրա, 10 օր թրմեք մութ տեղում, քամեք: Նախատեսված է արտաքին օգտագործման համար՝ սեպսիսի (նեխավարակման), թարախային վերքերի պարագայում:                                                          

Ունաբի պտուղը պարունակում է ճարպաթթուներ. ձիթապտղի՝ 40-165մգ, օլեինի՝ 0.8-5մգ, լինոլինի՝ 0.6-2.8գ արախիդոնի՝ 10-90մգ: Ինսուլինի ազդեցությունն ուժեղացնող ուրսոլաթթու եւ այլ: Պարունակում է իմունային համակարգն ամրացնող գլուտաթիոն բարդ ամինաթթվի կազմավորման համար անհրաժեշտ սելեն՝ 24.2մկգ (սահմանված 1օրվա չափաբաժինը՝  20-70մկգ է), երկաթ՝ 3.8մգ (10-20մգ), ցինկ՝ 1.38մգ  (15-25մգ) այլ միկրո- ու մակրո- տարրեր: Յուրահատուկ է ֆլավոնների ու պոլիֆենոլների կոմպլեքսը՝ ապիգենին, պուէրարին, սպինոզին, ռուտին, օրգանական թթուներ՝ պրոտոկատեխինի, գալլի, կոֆեինի, քլորոգենի, նաեւ վիտամիններ, տանին, կումարին, դաբաղանյութ, օսլա, ամինաթթուներ եւ այլն:                           

Ունաբի պտղի եփուկն օգտակար է սակավարյունության, գլխապտույտի, չոր հազի, լուծի, անուժականության, հիպոտոնիայի դեպքում, կարգավորում է խոլեսթերինի մակարդակն արյան մեջ:         

Եփուկ. ունաբի 150 գ թարմ պտուղը 20 րոպե եփեք 500մլ ջրում, 1 ժամ թրմեք, քամեք: Խմեք 100-ական մլ՝ օրը 5 անգամ, անկախ ուտելուց:               

Հիպերտոնիկ հիվանդություն. կերեք 50-ական գ թարմ պտուղ՝ օրը 4 անգամ, ուտելուց  30 րոպե հետո: Շարունակեք 1 ամիս, կրկնեք 7 օրից:        

Անուժականություն, հիպոտոնիա. կերեք 10-ական գ թարմ պտուղ ՝օրը 5 անգամ, որպես կենսունակությունը խթանող միջոց:

Կորեացի գիտնական Շ. Չոյը ուսումնասիրել  է իր հայրենիքում աճող ունաբի տարբեր տեսակների պտղամսում ու կորիզում  պարունակվող նյութերն ու դրանց հակաօքսիդանտ ակտիվությունը (J. Agric Food Chem., 2011): Պարզվել է, որ կորիզի մեջ ֆլավոններն ավելի շատ են, իսկ ամինաթթուների պարունակությունը կորիզում ու պտղամսում փոփոխական է:   

Ոգեթուրմ.  ունաբիի 100գ մանրացրած կորիզները 10 րոպե եփեք 500մլ ջրի մեջ, անջատեք կրակը, անմիջապես ավելացրեք 200մլ 96%-անոց սպիրտ, 8 ժամ թրմեք մութ տեղում, քամեք: Խմեք 1-ական ճ.գ.՝ օրը 4 անգամ: Խորհուրդ է տրվում  նեւրասթենիայի, տախիկարդիայի, հիսթերիայի, գլխապտույտի,  անքնության դեպքում:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ